بررسی تفاوت جلوه های ویژه بصری و میدانی

جرقه ظهور جلوه‌های ویژه در اوایل قرن بیستم زده شد. این هنر مدرن به عنوان بخشی از دنیای سینما ظهور کرد و تا به امروز تکامل و پیشرفت زیادی را به خود دیده است. به گونه ای که در عصر مدرن، صنعت های مختلف از جمله صنعت سرگرمی از آن بصورت ویژه ای بهره برداری می کنند. در طول این مسیر و با پیشرفت تکنولوژی، ما شاهد ظهور عصر دیجیتال در دنیای جلوه های ویژه بودیم که قدمی بزرگی محسوب می شد. این اتفاق باعث شد جلوه‌های ویژه به دو بخش اصلی جلوه‌های ویژه بصری و جلوه‌های ویژه میدانی تقسیم شوند پس ما تصمیم گرفتیم تا مقاله ای تهیه کرده و به تفاوت جلوه های ویژه بصری و میدانی بپردازیم.

تفکیک جلوه های ویژه بصری و میدانی

پیش از پرداختن به تفاوت جلوه های ویژه بصری و میدانی باید هر یک را به درستی بشناسیم و از هم تفکیک کنیم. تا قبل از شروع عصر دیجیتال، ما فقط جلوه های ویژه میدانی (SFX) را داشتیم. تکنیک های ساده‌ای مانند مدل‌سازی و نقاشی روی شیشه. اما با به وجود آمدن کامپیوترها و رایانه های پیشرفته کم کم جلوه های ویژه به سمت دیجیتالی شدن پیش رفت و باعث شروع عصر دیجیتال شد. همین موضوع باعث شد که مسیر جلوه های ویژه به یک دوراهی برسد. در ادامه به بررسی بیشتر هر یک از آنها می پردازیم.

نگاهی به جلوه های ویژه میدانی (SFX)

جلوه‌های ویژه میدانی یا همان (Special effects) در عصر نوری جلوه‌های ویژه شکل گرفت. پیشتر ما در مقاله تاریخچه جلوه های ویژه به عصره ها و دوره های زمانی جلوه های ویژه پرداخته ایم. در جلوه‌های ویژه میدانی، تمام جلوه های بصری و صوتی به صورت فیزیکی و حین فیلمبرداری به وجود می‌آیند. یعنی هر جلوه ای که در زمان فیلمبرداری به صورت واقعی و در لحظه ایجاد شود، در دسته جلوه های ویژه میدانی قرار می‌گیرد. SFX این امکان را به ما می‌دهد تا صحنه های بسیار واقعی تر و باور پذیر تر را خلق کنیم.

مثال هایی از جلوه‌های ویژه میدانی

انفجارهای واقعی: یکی از دراماتیک ترین و هیجان انگیز ترین بخش های جلوه‌های ویژه میدانی، همین انفجارها هستند. اگرچه این انفجارها بسیار جذاب هستند اما خطر بسیاری نیز دارند. برای همین برای اجرای آنها به دقت و مهارت زیادی نیاز است و از متخصصین حرفه ای استفاده می‌شود.

آتش سوزی: خلق صحنه های اکشن و درام از دل آتش در حال سوختن همیشه برای بینندگان جذاب بوده است. از این رو استفاده زیادی از این جلوه ویژه می‌شود و در جای جای سینما به چشم می‌آید.

باران، برف و مه: این جلوه ها برای ایجاد صحنه های جوی و طبیعی به کار می‌روند که می‌توانند به مخاطب، حس واقعی تر و زنده تری بدهند و به برقراری ارتباط با صحنه کمک بسیاری می کنند.

تصادفات خودرویی: این موضوع از موثر ترین راه ها برای ایجاد صحنه های اکشن و هیجان انگیز است. تماشای برخورد و تصادفات ماشینها همیشه یک عنصر قوی در سینما به شمار می‌رود که به مخاطب حس بصری بسیار قوی ای را منتقل می‌کند.

بازسازی محیط‌: حتما برایتان پیش آمده فیلم هایی را می‌بینید که بخش عمده ای از آنها درون محیط طبیعی و واقعی فیلمبرداری شده است. خیلی ها تصور می‌کنند که این مناطق واقعی هستند. اما باید بگوییم این حرف حقیقت ندارد. بسیاری از این فضاها در سوله های بزرگی با امکانات خاص طراحی و ساخته می‌شوند. به گونه ای که خیلی از گیاهان و درختان  توسط افراد حرفه ای طراحی و ساخته شده است تا بتوان به بهترین شکل طبیعت وحشی را به تصویر کشید. استفاده از این تکنیک نسبت به تکنیک بصری هزینه کمتر و ظاهر واقع‌گرایانه تری دارد.

این تکنیک تنها به جنگل ها محدود نیست. بلکه خیلی از محیط های واقعی مثل شهر‌ها، صحراها و حتی محیط‌های فانتزی و غیر واقعی نیز با این روش ساخته می‌شوند.

مواردی که در بالا به آنها اشاره کردیم از اصلی ترین کاربردهای جلوه‌های ویژه میدانی می‌باشند که کاربردهای فراوانی دارند. در ادامه قصد داریم به بررسی بیشتر نحوه تولید این جلوه ها بپردازیم.

نحوه تولید جلوه های ویژه میدانی

مواد شیمیایی و تجهیزات: استفاده از مواد منفجره، مواد شیمیایی قابل اشتعال، دستگاه ها و ابزارهای تولید باران و مه از جمله مواردی هستند که برای خلق جلوه های میدانی مورد نیاز است. این ابزارها در مقیاس های ساده و کوچک و حتی مقیاس های بزرگ و پیچیده وجود دارند و مورد استفاده قرار می‌گیرند.

ساخت مدل‌ها: هنرمندان جلوه های بصری، در موارد زیادی خودشان ابزارهای مورد نیازشان را می‌سازند. از ماکت های ساختمانی کوچک گرفته تا دستگاه های مکانیکی بزرگ شخصی سازی شده و گاهی هم شخصیتهای حیوانی و فانتزی. همه اینها توسط هنرمندان جلوه های ویژه ساخته می‌شوند و مورد استفاده قرار می‌گیرند.

استفاده از مکانیزم های مکانیکی: گاهی از مکانیزم های مکانیکی برای ایجاد حرکات و تغییرات فیزیکی در صحنه استفاده می‌شود. مواردی مثل اسکلتهای رباتیک، دستگاه های تولید باد، و ابزارهای دیگری که در صحنه های فیلم برداری استفاده می شود.

آرایش و گریم: در بسیاری از مواقع ظاهر بازیگران با کمک آرایش و گریم تغییر کرده و آنها را به کاراکتر های طراحی شده تبدیل می‌کنند. یا لباسهای مخصوصی را برای بازیگران طراحی می‌کنند تا شخصیت در نظر گرفته شده را به بهترین شکل جلوی دوربین به تصویر بکشند. این نیز از قدیمی ترین روش ها جلوه های میدانی می‌باشد.

موارد بالا از اصلی ترین ابزار های جلوه‌های ویژه میدانی بود که بسیاری از کارگردانان در طول تاریخ از آنهای استفاده کرده اند. ما در وبلاگ تاریخچه جلوه های ویژه به این موضوع پرداخته ایم که پیشنهاد می کنیم آن را مطالعه کنید.

چرا از جلوه های ویژه میدانی استفاده می‌شود؟

اصلی ترین دلیل استفاده از جلوه های میدانی اجرای فیزیکی و واقعی آن در فرایند فیلم برداری است که می تواند باعث ایجاد حس ارتباط بیشتر، بین بازیگران با آن شده و در ایجاد حس بهتر تاثیر مثبت بگذارد. یکی از بزرگترین کارگردانانی که به استفاده از این جلوه ها تمایل زیادی نشان داده است کریستوفر نولان خالاق فیلم های Interstellar, Tenet, Oppenheimer و Inception است که بارها تبحر خود را در این موضوع نشان داده. البته با تمام این اوصاف نمی توان از ریسک بالای استفاده از جلوه های میدانی در برخی از موارد چشم پوشی کرد.

جلوه های ویژه میدانی نه تنها برای جذب تماشاگران و ایجاد لحظات هیجان انگیز استفاده می‌شوند، بلکه به عنوان ابزاری برای بیان هنری و انتقال پیامهای عمیق تر نیز عمل می‌کنند. به همین دلیل، درک عمیق از این تکنیک ها و استفاده موثر از آنها می‌تواند تفاوت‌های زیادی در کیفیت نهایی یک اثر هنری ایجاد کند.

نگاهی به جلوه های ویژه بصری (VFX)

همانطور که قبل تر به آن اشاره کردیم با پیشرفت تکنولوژِی تحولی بزرگ در دنیای جلوه های ویژه اتفاق افتاد. ظهور کامپیوتر ها و نرم افزار های جلوه های ویژه مسیر جدیدی را برای صنعت سرگرمی رقم زد. طراحان توانستند افکت های مورد نظر را با کمک نرم افزار ها به فیلم ها و بازی ها اضافه کنند. به عبارتی می‌توان گفت هر جلوه ویژه ای که به صورت دیجیتالی و بعد از فرایند فیلم برداری به محتوای ما اضافه شود جلوه ویژه بصری یا (Visual effects) نام دارد.

انواع جلوه های ویژه بصری

جلوه‌های بصری CGI: در این روش تصاویر کاملا دیجیتال هستند و بدون استفاده از فیلمبرداری واقعی به وجود می آیند. بسیاری از انیمیشن ها، بازی های ویدیویی و فیلم های سینمایی با این روش و تکنیکهای محتلف شامل مدل‌سازی، انیمیشن، رندرینگ و کامپوزیتینگ است.

جلوه‌های بصری VFX: در این روش جلوه‌های ویژه از ترکیب صحنه های واقعی با صحنه های غیر واقعی به وجود می‌آیند. این روش نسبت به CGI پر کاربرد تر می‌باشد و بیشتر در صنعت گیم و سینما دیده می‌شود. به عنوان مثال برای افزودن جلوه‌های ویژه مثل انفجارها، طوفان ها و بلاهای طبیعی از این تکنیک استفاده می شود.

در واقع، CGI و VFX دو جنبه مختلف از یک فرآیند خلاقانه است که برای تولید محتوای بصری در سینما و رسانه‌های دیجیتال مورد استفاده قرار می‌گیرند. CGI به ساخت و طراحی عناصر دیجیتالی می‌پردازد، در حالی که VFX بیشتر به ادغام و ترکیب این عناصر با دنیای واقعی و تصاویر زنده می‌پردازد.

نرم افزار های جلوه های ویژه بصری

از محبوب ترین و پرکاربرد ترین نرم افزار های جلوه های ویژه می‌توان به Unreal engine، Nuke، After effects و Houdini اشاره کرد که در دنیای سینما و صنعت گیم بسیار پرکاربرد هستند.

مثال هایی از جلوه‌های ویژه بصری

ایجاد موجودات خیالی: یکی از جذاب ترین و هیجان انگیز ترین امکاناتی که جلوه های بصری به ما می دهد، به تصویر کشیدن موجودات تخیلی است. موجوداتی که تنها در ذهن نویسندگان و هنرمندان وجود دارند، اما با استفاده از تکنیک‌های جلوه های بصری می توان آنها را به مخاطبین نشان داد. اگرچه خلق موجودات خیالی روز به روز به واقعیت نزدیکتر می‌شود، اما هنوز ساخت آنها بسیار دشوار بوده و به متخصصین مجربی برای اینکار نیاز است.

انفجار، آتش سوزی و تخریب ساختمان ها: در دنیای جلوه های میدانی انجام این کارها همیشه با ریسک ها و خطرات احتمالی زیادی مواجه بود و معمولا هزینه‌های هنگفتی برای ساخت آن ها وجود داشت اما با ظهور جلوه های بصری امکان به تصویر کشیدن انفجار، آتش سوزی و تخریب بیش از پیش برای ما فراهم شد.

ایجاد شهرهای خیالی و سیارات دیگر: تماشای محیط های غیر واقعی که از ذهن نویسنده و هنرمند نشئت گرفته همیشه برای بینندگان جذاب بوده است. از آینده خیالی شهر های غیر واقعی گرفته، تا سرزمین های دور جادویی و یا سیارات فضایی و بیگانه. همه اینها به درک بیشتر و برقراری ارتباط بهتر مخاطب با فضای فیلم کمک بسیاری می‌کند.

ترکیب و تجدید: ساخت کاراکتر هایی غیر واقعی و خیالی از اصلی ترین کاربردهای جلوه های ویژه بصری است. اما آیا ترکیب آن با واقعیت هم امکان پذیر است؟

باید بگوییم بله. معمولا ترکیب اجزای غیر واقعی با واقعی با استفاده از جلوه های ویژه میدانی صورت می‌گیرد. به طور مثال گریم شخصیتی مثل فرانکشتاین را تصور کنید. در عین حال که واقعی بود اما اجزای غیر واقعی نیز در آن دیده می‌شد. اما اگر پیچیدگی این جلوه های ترکیبی به حداکثر خود برسد تیم نیاز دارد تا با جلوه‌های ویژه بصری آن را بازسازی و ترکیب کند. یکی از بهترین مثال هایی که می‌توانیم برای این موضوع بیان کنیم فیلم Ex Machina می‌باشد که کاراکتر اصلی فیلم یک شخصیت سایبورگ گونه است که با استفاده از همین تکنیک خلق شده است.

چرا از جلوه های ویژه بصری استفاده می‌شود؟

ایجاد صحنه هایی که به صورت فیزیکی امکان پذیر نیست: جلوه های ویژه بصری به علت امکان خلق مکان و شخصیت های غیر واقعی، کاربرد زیادی در صنعت سینما پیدا کرده و باعث به وجود آمدن سکانس های جذابی در دنیای سینما شده است.

کاهش هزینه ها: تصور کنید قصد ایجاد انفجار در یک آسمان خراش را دارید. قطعا ایجاد این جلوه به صورت میدانی بسیار گران قیمت و پر هزینه است. اما جلوه های بصری این امکان را به ما می‌دهد تا با هزینه و ریسک کمتر، این تصاویر جذاب را به وجود آوریم.

خلق داستانهای جذاب تر: جلوه های بصری این امکان را به ما می‌دهد تا از محدودیت های دنیای واقعی پیشی بگیریم و امکان این را داشته باشیم تا اتفاقات فراتر از واقعیت را خلق کنیم و روی صحنه سینما بیاوریم.

بررسی چند تفاوت جلوه های ویژه بصری و میدانی

تا اینجا ما به بررسی انواع جلوه های ویژه و کاربرد آنها پرداختیم. در ادامه قصد داریم یک مقایسه کلی بین این دو سبک برایتان انجام دهیم تا درک بهتری از آنها پیدا کنید.

زمان اضافه کردن جلوه ها: جلوه های ویژه میدانی به علت ساختاری که دارند، حین فیلمبرداری اجرا می‌شوند. اما جلوه های ویژه بصری پس از فیلمبرداری سکانس ها و به صورت دیجیتالی به فیلم اضافه می شود.

واقع گرایی: این موضوع مساله ای قابل بحث در تفاوت جلوه های بصری و میدانی است. شاید در گذشته ای نه چندان دور می توانستیم بگوییم جلوه های میدانی از واقع گرایی بیشتری برخورداراند زیرا به طور فیزیکی طراحی و اجرا می‌شوند. اما امروزه با پیشرفت تکنولوژِی دیگر این مساله صادق نیست و جلوه های بصری کامپیوتری از واقع گرایی بیشتری بهره می برند. البته این مساله قابل تنظیم بوده و به تصمیم طراحان وابسته است زیرا در صورت نیاز می توان جلوه های فانتزی و تخیلی ای را خلق کرد.

پیچیدگی: این موضوع می تواند بسته به سکانس مورد نظر متغیر باشد. برای مثال استفاده از خون مصنوعی امری بسیار ساده است ولی ایجاد سکانس انفجار یک ساختمان توسط جلوه های بصری کاری بسیار منطقی تر است.

کلام پایانی

با توجه به مواردی که به آنها اشاره کردیم قطعا به تفاوت های بسیار زیاد جلوه های میدانی و بصری واقف شده اید. با این وجود باید به این نکته اشاره کرد که این دو هر یک در شراطی خاص، در کنار یکدیگر مورد استفاده قرار میگیرند و همدیگر را کامل می کنند به عبارتی دو روی سکه هستند. اگرچه با وجود پیشرفت روز به روز تکنولوژی، گرایش جلوه های ویژه به سمت دیجیتالی شدن حقیقتی غیر قابل انکار است.

خبر خوب اینکه آکادمی پرشین افکتس دوره های آموزشی ای را تهیه کرده است تا به علاقه مندان فارسی زبان این امکان را بدهد تا از بروزترین آموزش ها در زمینه جلوه های ویژه بهره مند شوند.